Ortak velayet hakkında merak edilenleri bu yazımızda bulabilirsiniz. Sorularınızı, aşağıda bulunan yorumlar bölümünden iletebilirsiniz. Hukuki desteğe ihtiyaç duyduğunuzda randevu almak için bizlere ulaşabilirsiniz.
Velayet Nedir?
Velayet, anne ve babanın, reşit olmayan veya kısıtlı olan çocuklarına dair konularda bakım gözetim yükümlülüğü ile temsil etme yetkilerini kullanabilecekleri aile hukuku kurumudur. Velayet hakkının anne veya baba dışında birine verilmesi kural olarak mümkün değildir. Bu durumun tek istisnası evlat edinmedir.
Ortak Velayet Nedir?
Evlilik birliği içerisinde dünyaya gelen çocuklarda velayet, anne ve baba tarafından birlikte kullanılır. Bu durumlarda anne ve babanın, hem hakları hem de yükümlülükleri eşittir. Ancak evlilik birliğinin sona ermesi veya ayrılık halinin gerçekleşmesi durumunda velayet; kural olarak, eşlerden birine verilir. Bunula beraber ortak velayet, boşanma veya ayrılık halinde, velayet hakkının anne baba tarafından birlikte ve eşit olarak kullanılmasıdır. Bu hak, aynı zamanda velayetten doğan yükümlülüklerden de beraber ve eşit olarak sorumlu olma anlamına gelir.
Ortak Velayet Hakkı Nasıl Kullanılır?
Müşterek velayet, velayet hakkının anne baba tarafından birlikte ve eşit kullanılmasıdır. Bu suretle anne baba çocuğun bakım, eğitim, sağlık, güvenlik gibi temel ihtiyaçları hakkında birlikte ve eşit oranda söz sahibi olacaktır. Ancak çocuğun yarı zamanla anneye, yarı zamanla babaya verilmesi şeklinde düşünülmemelidir. Velayet hakkının ortak kullanımı, genel anlamda çocuğu ilgilendiren konularda ortak akıl ile hareket etme, birlikte karar alma mekanizmasıdır. Ortak velayet anne ve baba, çocuğun alacağı eğitim, faydalanacağı kültürel aktiviteler, ahlak, yaşam koşulları gibi konularda birlikte karar alırlar. Anne ve baba çocuğa ilişkin konularda eşit haklara ve eşit sorumluluklara sahiptir.
Ortak Velayet ile İlgili Yasal Düzenlemeler Nerede Yer Alır?
Hukukumuzda boşanma veya ayrılma halinde velayetin bir tarafa verilmesi prensibi benimsenmiş; farklı ülkelerde uygulama alanı bulunan müşterek velayet, ülkemizde kamu düzenine aykırı bulunması sebebiyle uzun yıllar uygulama alanı bulamamıştır. Ancak Yargıtay, 2017 yılında itibaren vermiş olduğu kararlarda; görüşünü değiştirmiş ve ortak velayetin, kamu düzenine açıkça aykırı olmadığını ifade etmiştir. Bu sebeple özellikle son zamanlarda ülkemizde uygulama alanı bulan ortak velayete ilişkin yasal düzenlemeleri açıklama gereği doğmuştur.
Yargıtay 2. Hukuk Dairesi, 2016/18674 E., 2017/13800 K., 14.12.2017 T. “Yukarıda değinilen iç hukukumuz ve kamu düzeni kavramı ile ilgili açıklamalara göre somut olay değerlendirildiğinde “ortak velayet” düzenlenmesinin, Türk kamu düzenine “açıkça” aykırı olduğunu ya da Türk toplumunun temel yapısı ve temel çıkarlarını ihlal ettiğini söylemek mümkün değildir. O halde yabancı mahkeme ilamının tanınmasına ilişkin diğer koşulların da oluştuğu ve tarafların ortak velayet konusunda çekişmelerinin bulunmadığı anlaşılmakla, mahkemece yabancı mahkeme kararının velayete ilişkin kısmının da tanınmasına karar verilecek yerde, isteğin Türk Kamu düzenine aykırı olduğu belirtilmek suretiyle, yazılı şekilde hüküm kurulması bozmayı gerektirmiştir.” |
Ülkemizde 25 Mart 2016 tarih ve 29664 sayılı Resmi Gazete ’de yayımlanarak uygulama alanı bulan, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi EK 7 Numaralı Protokol’ün 5. Maddesi; ortak velayete ilişkindir. Söz konusu milletlerarası antlaşmanın kanun hükmündedir. Buna ilişkin yasal dayanak Anayasa madde 90 hükmünde yer alır. Anılan protokolün 5. Maddesinde “Eşler, evlilik bakımından, evlilik süresince ve evliliğin bitmesi halinde, kendi aralarındaki ve çocuklarıyla olan ilişkilerinde, özel hukuk niteliği taşıyan hak ve sorumluluklar bakımından eşittir. Bu madde, devletlerin çocuklar yararına gereken tedbirleri almalarına engel değildir.” denilmektedir. Söz konusu madde henüz ülkemizde yeni uygulama alanı bulan müşterek velayete ilişkin yasal dayanak olmakla beraber temel esasları hakkında yol gösterici niteliktedir.
Müşterek Velayete Karar Verilmesinin Şartları Nelerdir?
Müşterek velayet, hukuk sistemimizde henüz yeni nitelikte sayılabilecek bir düzenlemedir. Ortak velayetin şartları kanunlarda düzenlenmemiştir. Ortak velayette; velayete ilişkin genel ilkeler, çocuğun üstün yararı, Yargıtay kararları ve doktrin ışığında hangi hallerde müşterek velayete karar verilir.
1.Anne ve baba müşterek velayet konusunda istekli ve kararlı olmalıdır.
Boşanma davalarının fer’ i niteliğinde olan bir husus da velayet hakkıdır. Özellikle çekişmeli boşanma davalarında taraflar, müşterek çocuğun velayet hakkına sahip olmak için adeta yarış içine girmekte; kimi zaman velayet hakkını bir çeşit hırsa dönüştürmektedirler. Ancak tarafların, müşterek velayeti yürütebilecekleri konusunda anlaşmaları, bu hususta her iki tarafın istekli olması beklenir. Tarafların anlaşması neticesinde, hakimden müşterek velayete hükmedilmesini talep etmeleri mümkündür. Aksi halde hakim kendiliğinden müşterek velayete karar veremez.
2.Çocuğun üstün menfaati müşterek velayeti gerektiriyor olmalıdır.
Genel anlamda velayet hakkına ilişkin karar, çocuğun üstün menfaatini gözetir. Bu kapsamda müşterek velayete hükmedilebilmesi için çocuğun üstün menfaatinin uygun olması şartı aranır. Çocuğun menfaati gözetilirken, algılama yaşında bulunuyor ise kendisinin dinlenmesi, aksi halde velayet konusunda uzman raporu alınması gerekecektir. Hakim kendiliğinden çocuğun menfaati hususunu gözetecek ve müşterek velayetin çocuğun menfaatine uygun olmadığı hallerde müşterek velayet talebini reddedecektir.
3.Hakim müşterek velayete hükmedilmesini uygun bulmalıdır.
Müşterek velayeti değerlendirme aşamasında hakimin, müşterek velayeti hal ve koşullara göre uygun bulması şarttır. Müşterek velayet değerlendirilirken, özellikle taraflar arasındaki ilişki çocuğun üstün yararını korumak amacı ile dikkate alınır. Müşterek velayet neticesinde çocuğa ilişkin tüm kararları birlikte alacak olan taraflar, çocuğa ilişkin karar alırken beraber harekete edebilecek şekilde anlaşabiliyor olmalıdırlar.
Çekişmeli Boşanma Davasında Ortak Velayete Hükmedilebilir Mi?
Çekişmeli boşanma davası, tarafların boşanma ve boşanmaya bağlı talepler üzerinde anlaşamadıkları boşanma davası türüdür. Çekişmeli boşanma davasında ortak velayete hükmedilmesinin önünde, yasal bir engel yoktur. Ancak ortak velayetin uygunluğunu hakim, davanın koşullarına göre takdir edecektir. Bu kapsamda çekişmeli boşanma davasının hangi boşanma sebepleri ile açıldığı, taraflar arasındaki iletişim gibi hususlar önem arz eder. Örneğin fiziksel şiddetin söz konusu olduğu hallerde ortak velayete hükmedilmesi çocuğun yararına olmayabilecektir. Bu hususlar hakim tarafından değerlendirildiğinde çocuğun menfaatine olduğu sonucuna varılıyorsa ortak velayet kararı verilmesi mümkündür.
Ortak Velayet Dezavantajları ve Avantajları Nelerdir?
Ortak velayetin avantajlarından bir tanesi; anne babası boşanan çocuğun, bu durumdan etkilenme oranını düşürecek olması ve tarafların boşanmalarına rağmen; çocuğun, anne ve babasının sorumluluğunu üzerinde hissetmeye devam edecek olmasıdır. Bununla beraber çocuk hakkındaki kararların, tek başına alınmaması, bir başka bakış açısından konuya ilişkin görüş alarak, birlikte hareket edilmesi daha sağlıklı kararların ortaya çıkmasını sağlayabilecektir. Ancak tam tersi durumların söz konusu olabilmesi de mümkündür.
Ortak velayete hükmedilmesi halinde çocuğun, anne babasının boşanmasına ve bu sürece adapte olması zorlaşabilir; çocuk açısından kafa karışıklığına neden olabilir. Bununla beraber zaten anlaşamadıkları için boşanan eşler arasında, karar alınırken uyuşmazlıklar çıkabilir ve bu durum çocuğun menfaatiyle ters düşebilir. Diğer bir ihtimal olarak tarafların yeniden başka kişilerle evlenmesi durumunda; eski eş ile ortak velayet kullanımı, anlaşmazlıklara neden olabilir. Hem dezavantajları hem avantajları bulunan ortak velayete ilişkin karar, her bir somut olayın hal ve koşullarına göre farklı değerlendirmeyi gerektirir.
Ortak Velayette Nafaka Ödenir Mi?
Boşanma neticesinde çocuğun giderlerine katılma amacı ile hükmedilen nafaka türü, iştirak nafakasıdır. İştirak nafakası ödeme yükümlüğü, ortak velayet halinde de devam eder. Nitekim ortak velayet, çocuk hakkındaki kararların birlikte alınması, yükümlülüklerin birlikte ve eşit olarak yürütülmesini ifade eder. Yoksa çocuğun hayatının, yarı zamanlı olarak anne baba arasında paylaştırılması gibi bir durum söz konusu değildir. Ortak velayet halinde de çocuk devamlı olarak anne babadan biriyle kalacaktır. Bu sebeple ortak velayet halinde, nafaka yükümlülüğü ortadan kalkmayacaktır.
Ortak Velayette Kişisel İlişki Kurulur Mu?
Ortak velayette taraflar, velayet hakkını birlikte ve eşit olarak kullanmaktadır. Velayetinin ortak kullanılmasına karar verilen çocuk, yine anne veya babadan biriyle devamlı olarak kalmaya devam eder. Bu durumun doğal sonucu olarak da diğer tarafla çocuk arasında kişisel ilişki kurulur. Kişisel ilişki kurulurken idrak çağındaki çocukların görüşlerine değer verilir. Kendisi ile çocuk hakkında kişisel ilişki kurulan taraf, çocuk ile vaktini kişisel ilişki için tanımlanan sürede geçirir. Onun dışında kalan velayetten doğan hak ve yükümlülükler, diğer taraf ile birlikte ve eşit kullanılır. Nitekim aksi bir düzenlemenin kabulü çocuğun menfaati ilkesi gereği mümkün değildir.
Anlaşmalı Boşanmada Müşterek Velayet Uygulanır Mı?
Anlaşmalı boşanma, tarafların boşanma ve boşanmaya bağlı tüm taleplerde anlaşması durumunda olur. Anlaşmalı boşanmada taraflar, velayet konusunda çocuğun menfaatine uygun olmak kaydıyla istedikleri şekilde anlaşabilirler. Tarafların kararının çocuğun menfaatine olup olmadığı hakim tarafından araştırılır. Bu kapsamda anlaşmalı boşanmada tarafların müşterek velayet uygulanması konusunda anlaşmaları mümkündür. Anlaşmalı boşanma davasına bakacak hakimin, bu durumun çocuğun menfaatine zarar vermeyeceğini değerlendirmesi sonrasında da müşterek velayet kararı verilmiş olur.
Boşanma Davasından Sonra Ortak Velayete Karar Verilebilir Mi?
Velayet, boşanmanın fer’i niteliğinde olup; boşanma davası ile birlikte karara bağlanır. Eşlerin boşanmalarına karar verilmesi durumunda velayet konusunda da karar verilmesi şarttır. Boşanma davası sona erdikten sonra müşterek çocuğun velayeti anneye veya babaya verildiğinde, velayetin, ortak velayet olarak değiştirilmesi için velayet davası açılması mümkündür. Velayet davası açılabilmesi için boşanma davasının anlaşmalı veya çekişmeli olarak sürmüş olması önem arz etmez. Değişen koşullar sebebiyle her zaman boşanma davasından sonra velayet davası açılması mümkündür.
Yorumlar