Nafaka Hapis Cezası – 15 Soru / 15 Cevap

Nafaka hapis cezası hakkında merak edilenleri bu yazımızda bulabilirsiniz. Sorularınızı, aşağıda bulunan yorumlar bölümünden iletebilirsiniz. Hukuki desteğe ihtiyaç duyduğunuzda randevu almak için bizlere ulaşabilirsiniz.

Nafaka Hapis Cezası Nedir?

Nafaka borcu niteliği itibariyle özellikli bir borçtur. Kanun, bu borcun ödenmemesi durumunda hapis cezasına karar verilebileceğini hüküm almıştır. Bu düzenleme İcra iflas kanunun 344. maddesinde düzenlenmiştir.

İcra İflas Kanunundaki bu düzenlemeden de anlaşılacağı üzere nafaka borçlusu olan taraf, nafakaya dair borçlarını ödemediği takdirde hakkında tazyik hapsi kararı verilebilir. Ancak nafaka hapis cezası olarak bilinen tazyik hapsi kararı verilebilmesi için bazı kriterler bulunmaktadır.

Nafaka Hapis Cezası Aldırmak İçin Nasıl Şikayet Yapılır?

Nafaka yükümlülüğünü ihlal sebebiyle hapis cezasının uygulanabilmesi için, öncelikle icra müdürlüğünde icra takibi başlatmış olması gerekir. İcra takibi başlatılmadan nafaka yükümlülüğünü ihlal sebebiyle şikayetçi olmak mümkün değildir.

Nafaka alacaklısı, nafakaların tahsili amacıyla icra takibi başlattığında icra müdürlüğü, borçluya, ödeme emri veya icra emri gönderilir. İştirak nafakası, yoksulluk nafakası ve yardım nafakasına dair nafaka alacakları için ilamlı icra takibi yapmak mümkündür. İlamlı icra takibi başlatıldığında borçluya icra emri gönderilir. Ancak tedbir nafakasına ilişkin alacaklarda ilamsız icra takibi başlatılması gerekir. Bu kapsamda tedbir nafakasına dair alacaklar için başlatılan ilamsız icra takibinde borçluya, ödeme emri gönderilir. Gönderilecek tebligatta nafaka borçlusuna, yükümlü olduğu borçlar bildirilir ve ödeme yapılması için süre verilir.

İcra emrini veya ödeme emrini alan borçlunun, nafaka borçlarını ödemesi gerekir. Borçlu, kendisine tebligat yapılmış olmasına rağmen en az 1 ay boyunca nafakayı ödemezse nafaka alacaklısı için şikayet hakkı doğar. Şikayet hakkı doğan nafaka alacaklısı, bu defa icra ceza mahkemesine başvurarak nafaka borçlusunu şikayet edebilir. Nafaka borcunun ödenmemesi sebebiyle nafaka hapis cezası verilebilmesi için, nafaka alacaklısının şikayetçi olması şarttır. Nafaka yükümlülüğünü ihlal sebebiyle yapılacak şikayetin usulüne uygun olarak hazırlanması gerekir. İcra Ceza Mahkemesinin kendiliğinden bir dava açması mümkün değildir.

Şikayet Sonrasında Yargılama Nasıl Yapılır?

Nafaka alacaklısı, şikayet dilekçesini verdikten sonra mahkeme, tensip zaptı hazırlayarak nafaka yükümlüsüne tebligat gönderir. Mahkemenin göndereceği bu tebligatta sanığa, şikayet dilekçesi, duruşma tarihi ve diğer detaylar bildirilir. Bu bildirim sonrasında sanığın, şikayete ilişkin savunma yapmasına imkan verilir. Nafaka yükümlüsü, şikayet dönemlerine ilişkin nafaka bedellerinin ödendiğini, banka hesap hareketleri, havale dekontları, şikayetçinin ödeme yapıldığına dair ikrarlarını içeren yazılı deliller aracılığıyla ispat etmelidir. Nafaka bedelleri elden ödendiğinde, ödemenin yapıldığını ispat etmek oldukça zordur. Bu kapsamda nafaka ödemelerinin banka hesapları üzerinden yapılması, nafaka borçlusunun ilerleyen süreçte herhangi bir hapis cezası ile karşı karşıya kalmaması için önemlidir.

Mahkeme, nafaka alacaklısı olan şikayetçiye de bir tebligat gönderir ve duruşma gününü bildirir. Kendisine duruşma günü tebliğ edilen şikayetçi, icra ceza mahkemesi tarafından tayin edilen duruşmaya katılmak zorundadır. Aksi durumda müştekinin şikayetinin düşürülmesine karar verilir.

Sanığın duruşmaya katılması ya da savunma vermesi şart değildir. Ancak hakkındaki suçlamalardan beraat etmesi için savunma yapması menfaati gereğidir. Sanık, avukatı aracılığıyla temsil edilmesini de sağlayabilir. Yapılan yargılama neticesinde sanığın, nafaka yükümlülüğünü ihlal ettiği ve üzerine atılı suçlamaların yasal şartlarının oluştuğu sonucu ortaya çıkarsa mahkeme, sanığın üç aya kadar tazyik hapsi cezası ile cezalandırılmasına karar verir. Ancak yargılama süreci devam ederken sanık nafaka borçlarını öderse şikayetin düşürülmesine karar verilir.

Hem sanık hem de şikayetçi, icra ceza mahkemesi tarafından verilen kararlara itiraz edebilir. İtiraz, bir sonraki mahkeme tarafından değerlendirilir. Söz gelimi İstanbul 7. İcra Ceza Mahkemesi tarafından verilen karara itiraz edildiğinde, bu itirazı İstanbul 8. İcra Ceza Mahkemesi değerlendir ve verilen karar kesindir.

Nafaka Yükümlülüğünü İhlal Sebebiyle Şikayetin Şartları Nelerdir?

Nafaka yükümlülüğünü ihlal sebebiyle nafaka hapis cezası verilebilmesi için şu şartların gerçekleşmesi gerekir:

a. Mahkeme tarafından hükmolunmuş bir nafaka kararı olması gerekir.

İcra İflas Kanunun 344. maddesine göre tazyik hapsi kararı verilebilmesi için öncelikle mahkeme tarafından hükmedilmiş bir “nafaka” kararı olmalıdır. Mahkeme tarafından “nafaka” adı altında karar verilmemiş ise İİK 344’ün uygulanabilmesi hukuken mümkün değildir. Söz gelimi tarafların, “nafaka” olarak belirlenmedikleri okul ödemeleri gibi ödemelerden ötürü şikayetçi olmak mümkün değildir.

b. Nafaka yükümlülüğünün halihazırda devam ediyor olması gerekir.

Nafaka yükümlülüğü sona ermişse nafakadan ötürü hapis cezası verilmesi mümkün değildir. Söz gelimi boşanma kararı kesinleştikten sonra artık tedbir nafakası ortadan kalkacaktır. Dolayısıyla nafaka borcu bu şekilde sona eren taraf aleyhine nafaka yükümlülüğünü ihlal sebebiyle hapis cezası verilmesi mümkün değildir. Benzer şekilde iştirak nafakası, çocuğun ergin olmasına kadar devam eder. Çocuğun ergin olması durumunda iştirak nafakası kendiliğinden sona erecektir. İştirak nafakasının bu şekilde sona ermiş olması durumunda borçlunun, nafaka borcunu ödemediğinden bahisle cezalandırılması mümkün değildir.

c. Nafaka borçlusuna, icra müdürlüğü aracılığıyla tebligat gönderilmesi gerekir.

Nafaka hapis cezası verilebilmesi için, borçluya usulüne uygun şekilde icra emrini veya ödeme emri gönderilmiş olması şarttır. Eğer nafaka borçlusuna, usulüne uygun olarak icra emri veya ödeme emri gönderilmemişse nafaka yükümlülüğünü ihlal suçu oluşmaz. Bu tür durumlarda nafaka yükümlülüğüne aykırı davranmanın sonuçlarının borçluya bildirilmediği kabul edilmektedir. Üstelik icra emrinin veya ödeme emrinin yalnızca nafaka yükümlüsünün sadece vekiline ulaştırılması da yeterli değildir. İcra emri veya ödeme emri bizzat nafaka yükümlüsüne ulaştırılmış olmalıdır. Bu durum suçun şahsiliği ilkesinin ve savunma hakkının bir sonucudur. Tebligat, borçlu asile gönderilmediği durumlarda suçun yasal şartları oluşmayacak ve sanığın beraatine karar verilecektir.

d. Nafaka borçlusunun, tebligata rağmen en az 1 ay boyunca nafaka ödemesini yapmamış olması gerekir.

Nafaka yükümlülüğünü ihlal suçu, kasten işlenebilen suçlardandır. Bu kapsamda bu suç sebebiyle hapis cezası verilebilmesi için borçlunun, kendisine tebligatın yapılmış olmasına rağmen en az 1 ay boyunca nafaka borcunu ödememiş olması gerekir. Kanundaki bu düzenleme doğrultusunda, nafakaya dair sorumluluklarını yerine getirmesi için bir aylık süre verilir. Bu süre içerisinde sorumlulukların yerine getirilmemesi durumunda borçlu sanığın cezalandırılmasına karar verilir.

e. Cezanın ortadan kalkmasını gerektirecek bir durum bulunmaması gerekir.

Nafaka borçlusunun, nafakanın kaldırılması veya azaltılması istemli olarak dava açması durumunda icra mahkemesi, öncelikle borçlunun ileri sürdüğü sebepleri göz önüne alır. İcra mahkemesi, borçlunun nafakanın kaldırılması veya azaltılması taleplerine göre tazyik hapsinin uygulanmasını, davanın sonuna bırakabilir. Buradaki takdir hakkı, icra mahkemesine aittir.

Hangi Nafaka Türleri İçin Hapis Cezası Verilebilir?

– Yoksulluk nafakası ödenmezse hapis cezası verilebilir.

Yoksulluk nafakası, boşanma sebebiyle yoksulluğa düşecek olan tarafa ödenecek nafakadır. Bu nafakasına hükmedilebilmesi için nafaka talebinde bulunan tarafın, boşanmaya neden olaylarda daha az kusurlu, kusursuz veya eşit kusurlu olması gerekir. Nafaka borçlusunun kusurlu olması gibi bir koşul aranmamaktadır. Yoksulluk nafakasının miktarı, nafaka borçlusunun ekonomik durumu ile nafaka alacaklısının giderleri göz önünde bulundurularak belirlenir. Yoksulluk nafakasının ödenmemesi durumunda İcra İflas Kanunun 344. maddesinde belirlenen nafaka yükümlülüğünü ihlal sebebiyle şikayetçi olmak mümkündür.

– İştirak nafakası ödenmezse hapis cezası verilebilir.

İştirak nafakası, velayet hakkı kendisine verilmeyen ebeveynin, çocuğunun bakım ve eğitim giderlerine kendi gücü oranında yapacağı ekonomik katkıdır. Çocuğun velayeti ile beraber bakım ve gözetimini de üstlenen taraf, iştirak nafakası isteme hakkına sahiptir. İştirak nafakası da velayet gibi kamu düzenini ilgilendirmektedir. Bu sebeple taraflar talepte bulunmasa dahi hakim iştirak nafakasına hükmedebilecektir. İştirak nafakasının miktarı belirlenirken çocuğun eğitim, bakım, beslenme ve sağlık giderleri dikkate alınır. Ayrıca nafaka ödeyecek tarafın da maddi gücü de göz önünde bulundurulur. İştirak nafakasının ödenmemesi durumunda İcra İflas Kanunun 344. maddesinde belirlenen nafaka yükümlülüğünü ihlal sebebiyle şikayetçi olmak mümkündür.

– Tedbir nafakası ödenmezse hapis cezası verilebilir.

Boşanma ve ayrılık davasında eşlerden birinin özellikle barınması, geçimi ve iaşesi ile müşterek çocukların bakım ve korunması için diğer eşin yapılacağı parasal katkıya ise uygulamada “tedbir nafakası” denilmektedir. Tedbir nafakası belirlenirken kusur dikkate alınmaz. Nitekim boşanma ve ayrılık davalarında tedbir nafakasına, eşlerden birinin ve müşterek çocukların temel yaşamsal ihtiyaçları konusunda “geçici koruma” sağlamak amacıyla hükmedilmektedir. Medeni Kanun’un 197 ve devamındaki maddelerinde de boşanma davası açmadan talepte bulunulabilecek tedbir nafakası düzenlenmiştir. Bu düzenlemeye göre, ayrı yaşamakta hakkı olan eş, diğer eşten tedbir nafakası isteminde bulunabilir.

Tedbir nafakası, eşlerden ekonomik olarak zayıf olanın ve müşterek çocuğun barınması iaşesi ve bakımına ilişkin olması sebebiyle kamu düzenine ilişkindir. Bu sebeple eşlerden biri tarafından talepte bulunulmamış olsa bile hâkim, geçici önlem almamasının mağduriyetler yaratacağını değerlendirir ve gerekli görürse kendiliğinden tedbir nafakası tayin edebilir. Bu şekillerde hükmedilecek tedbir nafakasının ödenmemesi durumunda İcra İflas Kanunun 344. maddesinde belirlenen nafaka yükümlülüğünü ihlal sebebiyle şikayetçi olmak mümkündür.

– Yardım nafakası ödenmezse hapis cezası verilebilir.

Ekonomik olarak kendi ihtiyaçlarını karşılayamayan kişilerin, ekonomik durumu yerinde olan altsoy, üstsoy, kardeş ve evlat edinenlerden talep edebileceği nafakaya yardım nafakası olarak ifade edilmektedir. Bu nafakanın ödenmemesi durumunda da İcra İflas Kanunun 344. maddesinde belirlenen nafaka yükümlülüğünü ihlal sebebiyle şikayetçi olmak mümkündür.

Nafaka Hapis Cezasında Hangi Mahkemeler Görevli ve Yetkilidir?

Nafaka yükümlülüğünü yerine getirmeme suçu İcra İflas Kanununda düzenlenmiştir. Bu kapsamda nafaka yükümlülüğünü ihlal sebebiyle yapılacak şikayetlerde görevli mahkeme İcra Ceza Mahkemesidir. Nafaka alacaklısının şikayetinin değerlendirileceği yetkili icra mahkemesi ise icra takibinin başlatıldığı yerdeki icra ceza mahkemesidir.

Şikayet, Hangi Süre İçerisinde Yapılmalıdır?

Nafaka yükümlülüğünün ihlal sebebiyle yapılacak şikâyetin, fiilin öğrenildiği tarihten itibaren üç ay ve her halde fiilin işlendiği tarihten itibaren bir yıl içerisinde yapılması gerekir. Aksi durumda şikayetçinin şikayet hakkı düşer. İcra İflas Kanunun 347. maddesinde düzenlenen bu hüküm doğrultusunda iki ayrı süreye dikkat edilmesi gerekir:

1. Şikayetçi son 3 aylık nafaka borcunun ödenmediğinden bahisle şikayetçi olabilir. Son üç aydan daha eski nafaka alacakları için, şikayet hakkı kendiliğinden düşmektedir. Söz gelimi Ocak ayında nafaka alacağının tahsili için icra takibi başlatılmışsa ve Eylül ayına kadar hiçbir ödeme yapmamış olabilir. Bu durumda nafaka alacaklısı, sadece son üç aylık dönem olan Temmuz-Ağustos-Eylül aylarına ilişkin nafaka borçlarından ötürü şikayetçi olabilir. Nafaka alacaklısının, 2021 yılı Mart ayına nafakasına ilişkin şikayet hakkı düşmüştür.
2. Şikayetçinin, nafaka yükümlülüğünü ihlalden doğan şikayet hakkı her halde fiilin işlendiği tarihten itibaren bir yıl geçmekle düşmektedir. Kanun koyucu burada da üst sınırı, kapsayıcı şekilde düzenlemiştir.

Nafaka Yükümlülüğünü İhlal Sebebiyle Şikayette Zamanaşımı Var Mıdır?

Nafaka hapis cezası olarak verilen tazyik hapsi kararın iki yıl içerisinde infaz edilmesi gerekir. Aksi durumda nafaka hapis cezası olarak verilen tazyik hapsi kararı zamanaşımına uğrar.

Birikmiş Nafaka Borçları İçin Şikayetçi Olmak Mümkün Mü?

Nafaka yükümlülüğünü ihlal sebebiyle verilecek tazyik hapsi kararı, sadece devam eden nafakalar için uygulanır. Bu kapsamda geçmiş yıllarda birikmiş olan nafakalar için tazyik hapsi talebinde bulunmak mümkün değildir. Nitekim şikâyet hakkı, fiilin öğrenildiği tarihten itibaren üç ay ve her halde fiilin işlendiği tarihten itibaren bir yıl geçmekle düşer. Birikmiş nafaka alacakları, alelade borç niteliği taşımaktadır. Yargıtay kararına göre birikmiş nafaka alacakları için yapılacak şikayetlerde nafaka hapsi cezası verilemez. Bu akacaklar için maaş haczi, taşınmaz haczi, araç haczi ve benzeri genel haciz işlemlerin yapılması ise mümkündür.

Nafaka Ödenmemenin Cezası Ne Kadardır?

Nafaka yükümlülüğünün yerine getirilmemesi durumunda hükmedilecek nafaka hapis cezası, İcra İflas Kanununun 344. maddesinde düzenlenmiştir. Bu düzenlemeye göre nafaka borcunu ödemeyen sanığın, 3 aya kadar tazyik hapsi ile cezalandırılmasına karar verilir. Hakim, sanığın üç aydan daha az süre için kadar tazyik hapsi ile cezalandırılmasına da karar verebilir. Ancak üst sınır üç ay olarak belirlenmiştir.

Nafaka Hapis Cezası Adli Sicile İşler Mi?

Nafaka hapis cezası olarak verilecek cezaların dayanağı İcra İflas Kanunudur. İcra İflas Kanunundaki “suç” ile ceza hukukundaki suç kavramı birbirlerinden farklıdır. Bu bağlamda nafaka yükümlülüğü ihlal sebebiyle verilecek ceza, tazyik hapsi niteliğinde olup; adli sicile işlememektedir. Nafaka yükümlülüğünü ihlal sebebiyle verilecek tazyik hapsi kararında amaç, nafaka borcunun ödenmesini sağlamaktır. İcra İflas Kanununda özel olarak düzenlenen bu yaptırım, hiçbir durumda adli sicile işlememektedir.

Nafaka Hapis Cezası Ertelenebilir Mi?

Tazyik hapsi cezalarının, ceza hukukundaki suçlar gibi ertelenmesi veya başkaca seçenek yaptırımlara çevrilmesi mümkün değildir. Bu bağlamda nafaka hapis cezası olan tazyik hapsi cezası, para cezasına çevrilemez. Yine aynı şekilde tazyik hapsi cezasına dair hükmün açıklanmasının geriye bırakılmasına da karar verilemez. Tazyik hapsi kararı derhal uygulanır ve infazında gecikme olmaması esastır.

Tazyik Hapsi Cezası, Cezaevinde Mi İnfaz Edilir?

Nafakanın ödenmeme cezası olarak verilen tazyik hapsi kararı, cezaevinde infaz edilir. Ancak bu süreçte sanığın, şikayet dönemine ilişkin nafakaları veya son 3 aylık nafakaları ödemesi durumunda şikayet düşer ve sanığın tahliyesine karar verilir.

Şikayet Eden, Şikayetini Geri Çekebilir Mi?

Şikayetçi, nafakanın ödenmemesi sebebiyle yaptığı şikayetinden, yargılamanın her aşamasında vazgeçebilir. Bu durumda davaya bakan mahkeme nafaka hapis cezası için yapılan şikayetin düşürülmesine karar verir. Sanığın cezalandırılmasına karar verildikten sonra da şikayetten vazgeçmek mümkündür. Bu tür durumlarda mahkeme, sanık hakkında verilen tazyik hapsi kararını kaldırır. Sanık eğer cezaevinde ise derhal tahliyesine karar verilir.

Nafaka Hapis Cezası Uygulanmayacak Haller Nelerdir?

Nafaka yükümlülüğünü ihlali sebebiyle nafaka hapis cezası verilemeyeceği haller de İcra İflas Kanununda düzenlenmiştir. Buna göre şikayete ilişkin nafaka borcu ödenirse nafaka hapis cezası ortadan kalkar ve cezai müeyyide uygulanamaz. Şikayetin yapılmasından önce veya şikayetten sonra nafaka borcu ödenirse, nafaka hapis cezası olarak tazyik hapsi kararı verilemez. Bu tür durumlarda mahkeme, davanın düşürülmesine karar verir. Ancak şikayetin yapılmasına sebebiyet verildiği için borçlu aleyhine avukatlık ücretine hükmedilmektedir.

Benzer şekilde mahkeme, şikayetten vazgeçilmesi durumunda da şikayetin düşürülmesine karar verir. Bu durumda mahkeme, sanık hakkında herhangi bir nafaka hapis cezası vermiş ise cezanın düşmesine karar verir.